Fatih Sultan Mehmed’in İstanbul’un fethinden sonra inşa ettirdiği türbe, cami, medrese, han, hamam, imaret ve sultan çarşısı gibi önemli yapıların yapılmasında en büyük etken, büyük veli Akşemseddin olmuştur. Bu büyük mutasavvıfın önerisiyle, İstanbul’un ruhani iklimini güçlendirmek için bazı kutsal mekânlar ziyaret edilerek dua edilmiş, ardından bu ziyaretlerin yapıldığı yerlere hayır yapıları inşa edilmiştir. Bu yapılar hem dini hem sosyal hayata hizmet etmiş, Osmanlı’nın İstanbul’daki ilk büyük yapılaşmalarına öncülük etmiştir İmparator Justinianos ve Nika Ayaklanması.
Ziyaret Edilen Manevi Büyükler
Fethin ardından İstanbul’da ziyaret edilen bazı önemli zatlar şunlardır:
Yâvedûd Sultan, Aya Dede, Horosî Dede, Şeyh Şemseddin Ahmed ibn İsmail Molla Güranî, Mevlânâ Mehmed bin İbrahim bin Hasan Niksarî, Hz. Vefa, Şeyh Veli Efendi, Ramazan Efendi, Molla Fenarî, Şeyh Abdurrahman bin Hüsameddin, Fukaralar sultanı Şeyh Muslihiddin ibn Hz. Şeyh Vefa
Bu zatlar, İstanbul’un fethinden sonra halkın ve devlet adamlarının sık sık ziyaret ettiği manevi şahsiyetlerdir. Dualarla anılan bu kişiler, şehirde manevi bir bağın güçlenmesine vesile olmuşlardır Ephesus Tours.
Evliyâ Çelebi ve Seyahatnâmesi
Evliyâ Çelebi, Osmanlı coğrafyasını dolaşarak yazdığı Seyahatnâme adlı eseriyle tanınır. Eserinde Fatih Sultan Mehmed’den sıkça bahseder. Aynı konuyu farklı bölümlerde, farklı ifadelerle anlattığı olur. Bu durum, onun anlatım tarzının bir özelliği olarak kabul edilir.
Ancak bazı yerlerde sayılarda ve tarihlerde tutarsızlıklar göze çarpmaktadır. Bu tutarsızlıkların büyük kısmı yazım hatalarından veya kopyalama sırasında oluşan yanlışlıklardan kaynaklanmaktadır.
Gerçeğe Yakın Bilgiler ve Evliyâ Çelebi’nin Değeri
Evliyâ Çelebi hakkında geçmişte yapılan bazı değerlendirmelerde, onun hayal ürünü bilgiler verdiği öne sürülmüştür. Ancak günümüzde yapılan daha detaylı ve akademik araştırmalar, onun verdiği bilgilerin büyük oranda gerçeğe yakın olduğunu ortaya koymaktadır. Onu hayalperest olarak gören bazı araştırmacılar bile, onun yazdığı yerleri ziyaret edip karşılaştırmalı incelemeler yaptıklarında, anlatımlarının doğruluğunu kabul etmek zorunda kalmışlardır.
Özellikle İstanbul’un fethi sırasında gemilerin karadan yürütülmesi gibi tarihi olaylarla ilgili anlattığı detaylar, bugün hâlâ araştırılmaktadır. Bu bilgilerin doğruluğu, Evliyâ Çelebi’nin sadece bir gezgin değil, aynı zamanda güvenilir bir tarih anlatıcısı olduğunu göstermektedir.
Evliyâ Çelebi, Osmanlı tarihi ve kültürü açısından önemli bir kaynaktır. Onun anlatımları bazen abartılı gibi görünse de, içinde yaşadığı dönemin ruhunu ve gerçeklerini aktarmada çok değerlidir. İstanbul’un fethi gibi büyük olaylarda verdiği bilgiler, hem tarihi hem kültürel miras açısından kıymetlidir. Akşemseddin’in rehberliğinde yapılan yapılar ise bugün hâlâ ayakta duran Osmanlı’nın ilk izlerindendir.