Hikâyenin sebebi: tarihinde Abaza Paşa devlete baş- kaldırıp Erzurum’da kapandığında sekban haşerâtları Kânköy adlı bir köye varıp nice yaramazlık edip köy içinde nice fesatlıklar ederler. Bir handa çok güzel bir Ermeni kızı haber alıp onu tasarruf etmeye niyetlenip Ermeninin evini basarlar. Hemen Ermeni kızı o mahalde yüzünü göğe tutup;
“Ey Ebu İshak Sultan, beni bu zâlimlerin elinden kurtar. Allah ile ahdim olsun, taptığın Muhammed dinine girip senin türbene hizmet edeyim” diye canu gönülden Cenâb-ı Allah’a yönelince Allahu Taala’nın emriyle o kız ak sakallı ihtiyar olup durur.
Eşkıya sekbanlar içeri girip kızı araştırırlar. Mümkün olup bulamazlar ve şaşkın olup giderler. Sonra o sakallı kız Ebu İshak’m türbesine gelip orada bulunanların önünde İslâm ile şereflenip türbedar olmuştu. Hakir üç kere görmüş olup ihtiyar kadının hayır duasıyla nasiplenmiştik. Bu Bursa içinde olan Ebu İshak Kâzrunî’nin makamıdır ki Yıldırım Bayezid Han yaptırmıştır. Deveciler kabristanının karşısında bir dervişler tekkesidir.
Sığır Pazarı evliyâsı ziyareti ve .
Ve ona yakın Davud Baba ziyareti: Yesevî fukaralarmdandır. Gelen giden dervişlere konaklama yeridir.
Hazret-i Çekirge Sultan ziyareti: Eski Kaplıca’da Gazi Huda vendigâr Vlurad Han Türbesi önünde başka bir fukara tekkesidir tour guide istanbul.
Şâdî Sultan ziyareti: Emir Sultan yakınında yatmaktadır.
Abdullah Efendi: Kitap telif eden ve bilgili bir kimsedir.
Şeyh Emir Ali Efendi: Halveti tarikatından nice kerametleri görülmüş ârif bir zâttır.
Dünya ve din sultanı, Kâf-ı yakin simurgu, Sultan Karaca Mecidüddin
Karanfilli Dede ziyareti: Bursa’nın batı tarafında Haşan Paşa Kapısı’ndan dışarı Karanfilli Tekkesi’nde yatar.
Sünbüllü Dede ziyareti: Tatarlar Kapısı’ndadır.
Şeyh Ali Mest ziyareti: Tatarlar Kapısı’ndan içeri tekkesinde yatmaktadır.
Hazret-i Şeyh Fazlullah ziyareti: Evliyâlarm büyüklerinden ulu sultandır.
Molla Arab Cebbarî Hazretleri: Dağ dibinde camii avlusunda gömülüdür.
Subhanî kulübenin sakini, ârif-i billah Şeyh Zeynüddin Hâfî ziyareti zamanında
Mevlânâ Aşcızâde: İlimler deryasıdır.
Hüsameddin Çelebi: Zahiri ve batını tamamlamış muhterem bir zât imiş.
Ve Hâlis Dede.
Şeyh Seyyid Ali-i Belhî
Şeyh Seyyid Ali-i Belhî: Nakşibendî tarikatından ulu sultandır.
Yoğurtlu Baba: Horasan erenlerindendir.
Hayâli Efendi: Hayâlı kitabının mü’ellifidir.
Hayâli civarında Şeyh Aliyyüddin Efendi Şeyh Bekri.
Din deryasının dalgıçlarının önderi, yakin denizinin özü Şeyh Tâceddin ziyareti: .
Gavs-ı azam mertebesinde Hazret-i Zeyneddin.
Bunlar da te’lif sahibi ilim deryası kimselerdir.
Rabbânî hikmetin madeni, saklı güneş Şeyh Karamanı ziyareti: .
Şeyh Abdüllatif Efendi ve Şeyh Hacı Halife: Bayramı tarikatında ulu sultandır. Ve Şeyh Abdülaziz Efendi.
Şeyh Safiyyüddin ziyareti.
Şeyh Muslihiddin-i Rumî oğlu Mu’allimzâde Mehmed: Mâ-nâlar dalgıcı bilginlerden bir çelebi imiş. Te’lifatları değerlidir. Vefatına tarih, Hayâlı güftesiyle;
Makarr olsun ana firdevs-i a’lû Sene 980 [1572].
Alim ve yüce zât Şeyh Hazret-i Seyyid Ali: Mekkelidir.
Mevlânâ Haşan Çelebi: Tefsirci ve hadisçi büyük âlimlerdendir.
Sadr sahibi imam ve kadri yüce zât Hızır oğlu Molla Husrev: Dürer ü Gurer sahibi, âlimler sultanıdır. Bunlar da Zeyneddin Hâfî yanında gömülüdür. Orada bir küçük tekkesi vardır. Gayet karanlık ibâdet yeri köşesidir. Dürer ü Gurer’i orada yazmıştır. Bu hakir teberrüken o küçük tekke odasında bir hatm-i şerîfi tamam etmeyince dışarı çıkmayıp sevabım Molla Husrev ruhuna bağışladık.
Şeyh Abdüllatif Makdisî: Yıldırım Han imamı idi.
Hızır Şah Efendi: Tefsirci, hadis bilgini ve yazardı.
Sarımsakçızâde Süleyman Efendi: Eski Kaplıca yakınında başka bir nur dolu kabri vardır. Osmanoğulları diyarında ve başka İslâm diyarlarında okunan Mevlûd-i Şerif kitabını bu Süleyman Efendi [240a] yazmıştır.
Yıldırım Han Camii yakınında büyük bir mağara içinde nice yüz yıldan beri cenazeler iskelet haline gelmiş olup taptaze açıkta yatarlar, gömülü değillerdir. .
Mevlânâ Seydî: Ali torunlarındandır. Bursa mezarlığında gömülüdür.
Yusuf el-Bağdadî oğlu Bağdadîzâde Haşan Çelebi: Güvercin ruhu ten kafesinden kanatlanıp Bursa’da Zeynîler’de konarak orada yuva etti. O makam hâlâ insanların ziyaret yeridir.
Mevlânâ Hüsâmeddin oğlu Mehmed oğlu Hüseyn Hüsâmeddin, meşhur Kara Çelebizâde: Emir Sultan Camii önünde gömülüdür.
Muhterem rükn, muhteşem kutup, zamanın zâhidi ve âbidi Şeyh Mehmed Üftâde Efendi: Üsküdarlı Mahmud Efendi’nin şeyhidir. Bunlar Celvetî tarikatındandır. Lâkin Mahmud Efehdi Celvetî tarikatının kurucusudur. Üftâde Efendi Bursalıdır. Yine Bursa’da İç kale içinde camilerinde medfundur ki büyük bir tekkedir. Vefatına tarih:
Düşdü ıskât-ı bâ ile tarih
Göçdü Üftâde Bursa’nın kutbu
Sene 988 [1580].
Keramet ve yüksek makam sahibi idi.
Mevlânâ Kemâleddin, meşhur Bakara Dede: Amasya yakınında Sonisa kasabasındandır. Önce altmış sene debbağlık (deri işleyicisi) işinde ömür tüketip kendini yetiştirmişti. Ancak secde ilimlerini unutmuştu. Hak hidayet edip Amasya müftüsü Hatib Kasımzâde’den kara heceden başlayıp bir senede Kelâm-ı İzzet’i tamamladı. Yedi senede de nice ilimleri tamamlayıp Bursa Muradiye Medresesi ihsan olundu. Uzun seneler yaşadıktan sonra yüksek makamlar elde edip ciltlerle değerli kitaplar yazmıştır. Hatta Dede Cöngü adındaki kitap bu zâtın teklifidir. Geçici dünyaya Bursa’da veda edince Emir Sultan civarında defne- dilmiştir. Vefatına tarih:
Gülşen-i cennât ana me’vâ ola. Sene 975 [1567/8].
Mevlânâ Şeyhülislâm Aziz Efendi: Han zamanında müftü idi. Azl olunup Bursa’ya sürüldü. Deveciler mezaristanı yakınında ana yol üzerinde gömülüdür.
Mevlânâ Sâlih oğlu Ali: Vâsi Alisi namıyla şöhret bulmuştu. Hümâyûnnâme’nin yazarıdır. Ama nice yazdığı kitapları var ki herbiri birer hazinedir.
Akşemseddin oğlu Şeyh Nurullah: Babasından yüz çevirip Bursa’ya marifet öğrenmek için gitmişti. Odasında kalem-tıraş ile kalem yontarken kalemtıraş karnına batınca rahat uykusuna yatıp cennet diyarına gitti. Kabri, Zeynîler yakınındadır.
